Hiljadama godina, med je bio cijenjen ne samo kao zaslađivač, već i kao moćan prirodni lijek. Starovjekovne civilizacije, od Egipćana do Grka i Rimljana, prepoznavale su medicinske osobine meda, koristeći ga za tretiranje rana, ublažavanje probavnih smetnji i poboljšanje opšteg zdravlja.

Med se također spominje više od 60 puta u Bibliji, što ilustrira njegovu važnost u različitim kontekstima. Danas, moderna nauka otkriva biološke mehanizme iza medicinskih svojstava meda. Njegova raznolika terapijska svojstva proizlaze iz složenog skupa prirodnih jedinjenja koja djeluju sinergijski kako bi se borila protiv infekcija, promovisala regeneraciju tkiva i smanjila upalu.

Terapijski efekti meda mogu se pratiti unazad do njegovog bogatog sastava bioaktivnih hemikalija. Ove supstance, dobijene iz enzima pčela, nektara i polena, pretvaraju med u prirodnu apoteku sastojaka koji promovišu zdravlje. Evo ključnih jedinjenja koja medu daju njegovu ljekovitu moć.

Šećeri i osmoza

Glukoza, fruktoza i drugi jednostavni šećeri čine oko 80 procenata sastava meda. Ovi šećeri doprinose visokom osmoznom pritisku meda, koji izvlači vlagu iz rana – sprečavajući rast bakterija i podstičući brže zarastanje rana. Ovaj sušni efekat takođe čisti rane izvlačeći nečistoće i mrtvo tkivo na površinu.

Vitamini i minerali

Traces vitamina – vitamin C i B vitamini riboflavin (B2), niacin (B3), pantotenska kiselina (B5) i piridoksin (B6) – i minerali (poput kalcijuma, magnezijuma i kalijuma) prisutni u medu ne samo da podržavaju opšte zdravlje, već i doprinose reparaciji tkiva i zarastanju rana. Vitamin C, na primjer, igra ulogu u proizvodnji kolagena – neophodnog za zarastanje i regeneraciju kože nakon povrede. Prisustvo ovih mikronutrijenata daje medu hranljive osobine kada se primjenjuje lokalno ili konzumira.

Aminokiseline

Lizin, fenilalanin i prolina su aminokiseline u medu koje stimulišu rast ćelija – podstičući zarastanje rana i obnavljanje tkiva. Prolina, posebno, je ključna za formiranje kolagena, što pomaže u reparaciji vezivnog tkiva i obnavljanju oštećene kože.

Enzimi

Kada med dođe u kontakt sa telesnim tečnostima, enzim nazvan glukoza oksidaza reaguje sa kiseonikom i vodom kako bi proizveo male količine hidrogen peroksida. Ovo deluje kao blagi antiseptik – dezinfikujući rane i ubijajući štetne bakterije. Hidrogen peroksid koji se generiše je manje agresivan od sintetičkih antiseptika – omogućavajući da se čisti bez oštećenja zdravog tkiva.

Flavonoidi i fenolna jedinjenja

Hrizin, galangin, kaempferol, pinocembrin i kvercetin su identifikovani kao ključni snažni antioksidansi u medu, koji neutralizuju štetne slobodne radikale – smanjujući oksidativni stres koji može oštetiti ćelije. Njihovi antiinflamatorni efekti pomažu u minimizaciji oticanja tkiva, promovišući reparaciju i podržavajući odbrambene mehanizme tela. Tamnije vrste meda, poput heljdinog meda, posebno su bogate ovim jedinjenjima, koja su povezana s prevencijom raka, zdravljem srca i opštom zaštitom ćelija.

Metilglicoksal (MGO) i jedinstveni Manuka faktor (UMF)

MGO je jedinjenje koje se nalazi u visokim koncentracijama u Manuka medu, posebno iz Novog Zelanda. Za razliku od hidrogen peroksida u većini vrsta meda, MGO u Manuka medu pruža jedinstvenu, ne-peroksidnu antimikrobnu aktivnost koja je veoma efikasna protiv otpornih bakterija, poput Staphylococcus aureus i Helicobacter pylori. UMF ocjena Manuka meda odražava njegovu jačinu – s višim ocjenama koje ukazuju na jaču antibakterijsku aktivnost.

Organske kiseline

Gluconic kiselina smanjuje pH meda, dajući mu kiselu prirodu (obično između 3.2 i 4.5). Ova kiselost sprečava rast bakterija, čineći med efikasnim antimikrobnim sredstvom. Kombinacija niskog pH i proizvodnje hidrogen peroksida razlog je zašto med može da čisti infekcije u ranama dok istovremeno promoviše zarastanje.

Fitonutrijenti

Med sadrži razne fitonutrijente koji dolaze iz biljaka koje pčele posjećuju tokom sakupljanja nektara. Ovi fitonutrijenti (biljni derivati) daju medu svojstva koja jačaju imunitet, podržavajući tijelo u borbi protiv bolesti i infekcija, uključujući bakterijske, gljivične i virusne patogene.

Propolis

Iako nije sastojak svih vrsta meda, propolis se ponekad nalazi u malim količinama. Propolis – lepljiva supstanca koju pčele prave od pčelinjeg voska i smole drveća, koristi se za zapečaćivanje i zaštitu svojih košnica – bogata je bioaktivnim jedinjenjima koja pružaju dodatne antibakterijske, antigljivične i antiinflamatorne efekte. Povećava potencijal meda za zarastanje rana i podržava funkciju imunog sistema. Često se koristi u dodacima ishrani.